4 mei 2016 Westerbork

Deze dag maakt op een heel bijzondere manier mijn reis compleet. Ik was van plan om deze dag voor mezelf te houden en er niet over te schrijven. Door de bijzondere gebeurtenissen heb ik besloten die toch te delen.
Om half 11 vertrekken Jan, Maud, Leontine, Anne samen met mij vanuit Hooghalen voor het laatste stuk van het pad naar kamp Westerbork. We komen langs het punt waar in de begin jaren van de oorlog nog geen spoor liep en waar de gevangen op paardenkarren werden vervoerd naar het kamp. De man die toen een jongen was vertelt wat verhalen over deze transporten via de app. Eens moest hij stoppen om een hoogzwangere vrouw te laten bevallen. Het ging heel vlug zei hij. Een kwartier later kwam ze uit het roggeveld met een kindje in wat lappen gewikkeld.Ze waren aardig en rustig die mensen. Later kwam het spoor.
Langs het laatste stuk voor de toegangspoort staan rechtopstaande treinbielzen met de naam van het kamp en het aantal gedeporteerde Joden die op weg gingen naar de dood.
Om 12.00 uur is er een rondleiding over het kampterrein. Het is erg druk en er zijn extra rondleidingen ingepland. De groep waar wij bij aansluiten bestaat uit ongeveer 200 mensen waarvan zeker 40 kinderen onder de 12 jaar.
Anne, oud leraar, weet de groep ruim anderhalf uur ademloos te boeien met zijn vertellingen over het kamp en wat zich hier allemaal heeft afgespeeld. Eén verhaal kenmerkt voor mij de totale gekte van de oorlogsmachine. In kamp Westerbork was een groot ziekenhuis met wel 1700 bedden en er werkten vooraanstaande Joodse artsen. Er beviel een vrouw van een veel te klein en te vroeggeboren kind en de hulp werd ingeroepen van artsen buiten het kamp. Het kind moest in de couveuse en sonde voeding, in die tijd iets speciaals. Het kindje bleek voldoende levensvatbaar en moeder en kind werden goed verzorgd en na enige tijd gezond uit het ziekenhuis ontslagen. Twee dagen later werden ze op transport gezet naar Auschwitz en vermoord.
Aan het einde van de rondleiding lopen we langs "de 102.000 stenen"
het monument ter nagedachtenis van de 102.000 vermoorde Nederlandse Joden en 220 Sinti en Roma. Voor elke dode een steentje, per provincie geplaatst op de kaart van Nederland.
Ik wil naar de lezing van half 3 door Max Degen. Max werd als baby, tot intens verdriet van zijn ouders die opgeroepen werden voor transport, achtergelaten bij een tante in Amsterdam. Daar werd het ook veel te gevaarlijk en hij kwam terecht in Zaandam bij een Christelijk Gereformeerd echtpaar. Hij groeide op als hun zoon Max Schaap.
Na het luisteren naar het indringende lied van Claudia de Breij; Mag ik dan bij jou..." Trekt hij de lijn door naar nu. Wat zeggen wij over 15 jaar tegen onze kinderen van 10. Wat deed jij Mam, toen de vluchtelingen uit Syrië kwamen, ging je ze helpen... en wat deed jij Opa...leerde je ze fietsen?
Tijdens zijn lezing wordt mij duidelijk dat het bijna niet anders kan dan dat hij de onderduikouders van Bob moet hebben gekend. Max Schaap ging met zijn "ouders" naar de zelfde kerk.
Bob is op 23 januari 1943 in Zaandam op zijn onderduik adres aan gekomen als 17 jarige puber. Max zat na de oorlog bij een van de dochters uit het onderduikgezin van Bob in de klas als Max Schaap. Door de militaire dienst kreeg Max zijn familie naam Degen terug en is hij stamhouder. De familie Degen telt inmiddels 10 nakomelingen.
Ik wil even met Max Degen praten en hem even vasthouden. Dit hier op deze plek na mijn voetreis hierheen is zo buitengewoon.
Wat een mooi kado.
Met een intens gevoel van Vrijheid en trots dat ik het hele spoor tot het eindpunt heb kunnen volgen rijd ik naar huis. Samen met Jan volg ik de Dodenherdenking op de Dam in Amsterdam. Maar....Stil zijn....is niet genoeg!.

Mijn reis begon in de Hollandsche Schouwburg. Vanavond zie ik de uitzending vanuit de Hollandsche Schouwburg waarin Debby Patter vertelt over het oorlogsverleden van haar moeder en de impact daarvan op haar leven. Ook in haar verhaal wordt zichtbaar hoe belastend het zwijgen is op het nageslacht.

Het maakt mijn cirkel rond.
Laten we ons NOOIT meer het ZWIJGEN op laten leggen.
Ons leven in vrijheid geeft ons de mogelijkheid om naar mensen die vluchten voor oorlog en geweld te luisteren en om ze warmte en genegenheid te bieden.

Dank jullie wel voor het volgen van mijn spoor en al jullie mooie reacties en lieve woorden. Er zijn nieuwe contacten ontstaan en bestaande contacten en vriendschappen hebben zich verdiept.
Het heeft mij verrijkt.